DEN EELDER TV
HET VERHAAL VAN BOERENZUIVEL
Wij zijn Gerben, Dafke en Willem van der Schans; onze ouders Ernst & Jacomine zijn in 1990 gestart met het maken van zuivel op eigen boerderij (lees meer).
Met Den Eelder TV gaan wij terug naar de herkomst van het pak boerenzuivel. Tijdens de interactieve livestreams zullen wij verschillende thema’s behandelen om jou het volledige verhaal te vertellen van boerenzuivel.
Heb jij altijd al willen weten waar dat pak zuivel vandaan komt? Hoe de producten worden gemaakt en door wie? Hoe onze koeien worden verzorgd of wil je misschien weten hoe je thuis onze boeren vanillevla maakt? Wij beantwoorden al je vragen! Het zijn interactieve sessies; we beantwoorden jouw vragen en tijdens de workshops steken we samen de handen uit de mouwen.
AFLEVERING 1: PAK HET IN JE HANDEN
Op 23 maart heeft de 1e aflevering van Den Eelder TV plaatsgevonden. Heb jij het gemist? Geen probleem! Hieronder lees je de onderwerpen die aan bod zijn gekomen. Ook kan je hier het blog artikel teruglezen.
Historie pakken
De huidige pakken die jullie nu kennen uit de supermarkt zagen er 30 jaar geleden anders uit. Het eerste pak had geen draaidop en ook nog niet de kenmerkende kleur dat wij nu kennen voor de verschillende zuivelproducten. In 1992 zijn we overgegaan naar een andere verpakking, namelijk eentje die wel deze kenmerkende kleuren had, bijvoorbeeld rood voor karnemelk.
In 2008 hebben we een dop op onze verpakking geplaatst om gebruiksgemak te vergroten. Daarbij kreeg het pak een ‘curve’ met de leus ‘gezond genieten’. Sneller dan we hadden verwacht veranderde in 2012 de verpakking. Het ‘IKB logo’ haalde we eraf en de herkenbare zwarte band kwam erbij.
In 2019 zijn we overgegaan naar de duurzame verpakking die we nu kennen. Deze is gemaakt van ongebleekt papier (bruin), dit scheelt 20% minder CO2 uitstoot. Dit was een mooi moment om de hele uitstraling een update te geven. De herkenbare koe is door een illustrator opnieuw geschetst en ook onze portretten vind je terug.
Midden in de natuur
Op het pak staat groot: ‘uit de Bommelerwaard‘. Volgens ons het mooiste schiereiland tussen de Maas en Waal. Het is een regio dat een paar kilometer ligt boven Den Bosch maar nog wel in Gelderland. De Bommelerwaard wordt omringd door twee rivieren, hierdoor bestaat de grond uit zware rivierklei. Dit is ongeschikt voor het telen van gewassen zoals aardappelen en suikerbieten. Daarentegen groeit gras wel erg goed op rivierklei, ideaal voor onze koeien.
Al meer dan 10 jaar zetten we ons in voor de natuur en de biodiversiteit. Zo hebben we voor de weidevogels een plasdras perceel, een echt paradijs voor vogels. Hier zijn weidevogels zoals de Tureluur, Grutto en Boeren Zwaluw te vinden. Dit stuk weiland wordt enkele centimeters onder water gezet en laten we volledig met rust. Daardoor is het een perfecte plek voor vogels om te broeden.
Klimaatneutraal
Wij zijn bijna helemaal zelfvoorzienend in stroom. Sinds 2012 staat er een mestvergistingsinstallatie op de boerderij. Deze installatie zet mest om in groene stroom en warmte. Dit gebruiken wij bij het maken van onze producten. Ook hebben wij op onze stallen zonnepanelen liggen.
Onze verpakking is volledig klimaatneutraal dankzij de samenwerking met onze verpakkingsleverancier. We compenseren de CO2 uitstoot die vrijkomt bij het maken van de verpakking met het planten van bomen.
Productinformatie op het pak
De achterkant van het pak is voor ons een hele belangrijke kant, hier vind je veel informatie om optimaal te kunnen genieten van je product.
Voedingswaarde
Op de achterkant vind je onder andere de voedingswaarde terug. Deze informatie is wettelijk verplicht en wordt weergegeven per 100 gram of ml. Melk bevat van nature allerlei voedingsstoffen. Onder andere suikers (in de vorm van lactose), dit gehalte valt onder ‘waarvan suikers’. Met een asterisk (*) geven wij deze extra informatie weer. Onze karnemelk bevat minder vet dan melk door de traditionele bereidingswijze ‘karnen’ die wij hanteren.
Herkomst product
Heb jij het ovaaltje op ons pak al opgemerkt? Het nummer in dit ovaaltje is kenmerkend voor Den Eelder. Zo kan je altijd zien van welk bedrijf het product af komt en waar het wordt gemaakt.
Inhoud
Misschien is het je ook al opgevallen dat er achter de totale inhoud van het pak een ‘e’ staat. Dit staat voor ‘estimate’ wat gemiddelde naar het Nederlands vertaald is. Dit is een certificering, de gemiddelde eenheid (bijvoorbeeld 1 liter) moet in het pak zitten. Tijdens het afvullen van de producten wordt dit nauw in de gaten gehouden.
THT
Wij hebben een THT op de verpakking staan, wat staat voor ‘tenminste houdbaar tot’. Tot en met deze datum kunnen wij optimale kwaliteit garanderen. Het product kan ook na deze datum nog goed zijn. Om voedselverspilling te voorkomen is het belangrijk dat je altijd kijkt, proeft en ruikt.
Vouwlijnen in het pak
Ons zuivelpak heeft speciale vouwlijnen, hierdoor is hij gemakkelijker uit te knijpen. Want van deze boerenzuivel wil je natuurlijk tot de laatste druppel genieten. Willem doet het hier voor, krijg jij het pak nog leger dan Willem?
Zuivelweetjes
- Wist jij dat vanillevla dun wordt zodra het in aanmerking komt met speeksel? Probeer het thuis maar eens uit. Dit komt door de enzymen in je speeksel die de zetmeel in de vla afbreken.
- Aan de bovenkant van onze verpakking vind je een ‘gebruiksaanwijzing’ om het kwaliteit van het product te behouden. Dit verschilt per product, zo moet je yoghurt bijvoorbeeld omkantelen en karnemelk schudden voor gebruik. Karnemelk gaat na een lange tijd staat scheiden, wanneer je het goed schudt wordt het weer een mooi geheel. Maar als je yoghurt schudt dan maak je juist de structuur kapot en daarom adviseren we omkantelen.
Van koelcel tot koelkast
De koelcel
Nadat onze pakken zijn gevuld gaan ze zo snel mogelijk naar de koelcel. Hier worden de producten koud bewaard: 2-3 graden. Vanuit onze koelcel worden elke dag producten opgehaald om naar de supermarkt te brengen. Dit gebeurt ook in gekoelde vrachtwagens.
Wij maken dagverse zuivelproducten, dit kan je ook terugzien aan de houdbaarheid. De meeste producten hebben een houdbaarheid van ongeveer 23 dagen, maar bij de melk is dit een stuk korter namelijk 15 dagen. Voordat het in de supermarkt komt gaat het eerst nog langs het distributiecentrum van de desbetreffende supermarkt. Het proces stopt niet in de supermarkt, het gaat ook door wanneer jij een pak koopt. Zorg er daarom voor dat de producten zo snel mogelijk in jouw koelkast terecht komen.
Optimale bewaartemperatuur
Zuivelproducten moeten gekoeld bewaard blijven. Het is belangrijk dat jouw koelkast op de juiste temperatuur staat. Een te hoge temperatuur kan de kwaliteit van het product aantasten. Maar staat jouw koelkast kouder dan 4 graden dan kost dit onnodig veel energie. De optimale temperatuur voor zuivel is rond de 4 graden.
De koudste plek in de koelkast is onderin, een ideale plek voor je melkpak dus.
En wist je dat je een zuivelpak ook beter rechtop kan zetten in de koelkast? Wanneer het pak ligt kan er meer lucht verdeeld worden over het product wat invloed heeft op de kwaliteit.
Aflevering 2: De Zuivelmakers
Op 19 mei zijn we weer live gegaan met aflevering 2 van Den Eelder TV. Deze keer stond de zuivelmakerij centraal en hebben wij laten zien hoe wij onze boerenzuivel maken. Lees snel verder wat er allemaal besproken is!
De weg van melk
Van gras tot glas
Wanneer de melk van de dames binnenkomt in onze zuivelmakerij is de eerste stap de rauwe melk pasteuriseren. Hierdoor worden de schadelijke bacteriën gedood en is de melk langer houdbaar. Daarna wordt de melk gehomogeniseerd en is de volle melk klaar om afgevuld te worden in het pak. Omdat wij de melk niet standaardiseren kan het zo zijn dat onze melk in de winter wat vetter is dan in de zomer. Het doel van standaardiseren is dat het vetgehalte altijd hetzelfde is, volle melk moet minimaal 3,5% vet bevatten dus er kan voor gekozen worden om de melk daarnaar af te romen. Wij vinden het belangrijk om de melk zo puur mogelijk in het pak te krijgen en standaardiseren daarom niet.
Wanneer wij yoghurt of karnemelk maken moet de melk eerst aangezuurd worden zodat deze kan fermenteren. Ook benieuwd hoe wij dit precies doen? Bekijk dan onderstaande video waarin Willem het uitlegt!
Nederland, karnemelk land
Wij Nederlanders zijn echte karnemelk drinkers, daarnaast wordt het ook in een klein deel van Duitsland en België gedronken. In Duitsland hebben ze een onderscheid gemaakt tussen zoete en zure karnemelk, namelijk buttermilch en sauermilch. Sauermilch is aangezuurde ondermelk wat niet wordt gekarnd. Buttermilch wordt gemaakt van gekarnde melk en is vergelijkbaar met onze karnemelk.
Echte karnemelk drinkers zullen zeker onze karnemelk waarderen. Dat komt omdat wij onze volle melk nog ouderwets karnen. Veel andere karnemelken worden tegenwoordig gemaakt van aangezuurde ondermelk en worden niet meer gekarnd. Karnen is een stuk arbeidsintensiever maar wat ons betreft zeker de moeite waard. Vorig jaar hebben wij met onze karnemelk en volle yoghurt tweemaal goud behaald tijdens de Cum Loude verkiezing, lees er hier meer over.
Boeren vla
Wij maken onze vla op dezelfde manier zoals jij het thuis zou maken. We pompen melk in de tank en voegen daar de ingrediënten aan toe. Daarna wordt de tank verwarmt en als de vla dik en lobbig genoeg is vullen wij deze af in het pak. Gedurende het proces wordt de vla constant geroerd, hierdoor ontstaat er geen vel op de vla en blijft deze heerlijk romig.
Als je onze vla vergelijkt met de vla in het schap zijn er veel verschillen. Omdat wij de vla koken in de tank krijgt het de kenmerkende smaak. Je zou het kunnen vergelijken met een custardsmaak, daarbij voegen wij geen kunstmatige toevoegingen toe waardoor onze vla niet heel erg geel is.
Ons yoghurtgeheim
De vla en melk worden koud afgevuld in het pak, maar onze yoghurt wordt warm afgevuld. De yoghurt koelt verder af in onze koeling waardoor deze mooi dik wordt in het pak. Dat geldt ook voor onze vanilleyoghurt die gekenmerkt wordt door de vanillespikkels. Wanneer wij de spikkels toevoegen is het erg belangrijk dat de yoghurt goed geroerd wordt, de spikkels zakken namelijk naar de bodem als deze net zijn toegevoegd. Wanneer er niet goed geroerd wordt bestaat de kans dat je een pak hebt waar relatief weinig spikkels in zitten.
Bekijk onderstaande video waarin Willem verder gaat met de weg van melk!
Kwaliteit
Lars neemt ons mee in een werkdag van een kwaliteitslaborant. Hij zorgt ervoor dat de kwaliteit van onze zuivel gewaarborgd blijft en dat onze producten goed de deur uit gaan naar de supermarkt.
Drempelcontrole
De dagelijkse controles worden door Lars in het lab uitgevoerd, hier wordt gecontroleerd of onder andere de PH-waarde, viscositeit en suikergehalte goed zijn. Deze controles vallen onder de drempelcontrole en wordt bij elke uitlevering uitgevoerd. Ook worden deze controles uitgevoerd wanneer wij een klacht binnen krijgen. Van elke productie bewaren wij monsters zodat we naderhand altijd nog de kwaliteit na kunnen gaan. De codes op de top van het pak zijn daarom erg belangrijk voor ons, aan de hand van deze codes weten wij welke productie het is geweest en wat de afvultijd was.
In onderstaande video vertelt Lars het zelf!
Zuivelweetjes
- Onze karnemelk wordt traditioneel gekarnd.
- De zuivelmakerij draait 24/7 door.
- Wanneer de koe gemolken is wordt de melk al binnen 24 uur verwerkt in de zuivelmakerij.
- Elke zondag produceren wij kosher zuivel.
- Den Eelder is aangesloten bij het keurmerk echte boerderijzuivel, dit betekent dat wij zuivel maken van onze eigen koeien op hetzelfde erf.
- Geitenmelk is minder vet dan koeienmelk.
- Alleen onze yoghurt wordt warm afgevuld.
- Alle vanilleyoghurts in het schap zijn halfvol, vandaar dat wij alleen maar volle vanilleyoghurt hebben.
Aflevering 3
Op 6 juli hebben we het seizoen afgesloten met de derde aflevering: Boerentrots! Hieronder lees je er meer over.
Geschiedenis
Ernst en Jacomine zijn ongeveer één kilometer van Den Eelder begonnen met boeren op een andere locatie. Toen hadden zij alleen een stal en was er nog geen sprake van hun eigen zuivelmakerij. In 1983 zijn ze door ruilverkaveling terecht gekomen op de plek waar Den Eelder nu gevestigd is. Vroeger hadden boeren hun kavels verspreid op verschillende plekken in de Bommelerwaard, in 1983 zijn ze van deze verschillende locaties naar één kavel gegaan en dat wordt ruilverkaveling genoemd. Er stonden toen nog geen stallen op die plek, deze hebben Ernst en Jacomine daar gebouwd.
Van kalf tot melkkoe
Pieter en Johan vertellen ons hoe het leven van een melkkoe eruitziet, vanaf het moment dat ze geboren zijn tot dat ze voor de eerste keer melk gaan geven.
We beginnen in de transitiestal. Deze stal wordt zo genoemd omdat de koe een transitie doormaakt van drachtig (=zwanger) naar afkalven (=bevallen). Koeien moeten kalven om melk te kunnen geven, de koeien in de transitiestal zijn de droogstaande koeien. Zes weken voor de bevalling verhuizen de koeien naar de transitiestal en gaan ze met zwangerschapsverlof, gedurende deze periode geven de moeders geen melk, dit heet ‘de droogstand’. Vanaf het moment dat de koe een kalfje heeft gekregen geeft ze melk.
Koeien kalven voor het eerst af op twee jarige leeftijd, vanaf dan krijgt een koe ongeveer ieder jaar één kalfje. De bevruchting van een koe gebeurt door middel van kunstmatige inseminatie. Onze koeien worden altijd met een zwartbond dier gepaard. Daarbij wordt gekeken naar welke stier het beste pas bij onze koe zodat het kalfje uiteindelijk de beste kwaliteit melk kan geven.
Van ieder kalfje dat geboren wordt doen wij DNA-onderzoek. Hierdoor kunnen wij zien of het dier in goede gezondheid verkeerd en of ze een goede melkkoe wordt.
Onze koeien bevallen in de meeste gevallen zelf. Wij laten dit proces zo natuurlijk mogelijk verlopen, natuurlijk monitoren wij moeder en het kalfje en grijpen pas in als het niet op de natuurlijke wijze lukt. De eerste melk na de bevalling wordt biest genoemd. Hierin zitten de meeste voedings- en antistoffen die het kalf nodig heeft. Een moeder koe geeft in de buik geen immuunsysteem mee aan het kalfje, deze weerstand haalt hij/zij volledig uit biest.
De kalfjes gaan naar kalvereniglo’s, hier kunnen wij ze optimaal monitoren en in de gaten houden of zij de juiste voeding binnen krijgen. De vrouwtjes blijven 10 dagen in deze iglo’s voordat ze naar een groepshuisvesting gaan en de stiertjes gaan na 14 dagen naar een stieren boerderij.
In de kalver-stal verblijven de kalfjes tien tot twaalf weken. Hier kunnen zij met allemaal leeftijdsgenoten onbeperkt melk drinken, spelen met elkaar en zich voorbereiden om een melkkoe te worden.
Bij geboorte krijgen alle kalfjes een unieke gele oorbel. Hierdoor zijn zij herkenbaar en kunnen wij ze de rest van hun leven volgen. Net als mensen worden kalfjes geboren als zuigeling. In de kalver-stal zullen ze langzaam over gaan van melk naar vast voer. Na deze tien tot twaalf weken gaan ze van de kalver-stal naar de jongeveestal.
Een kalfje van één jaar wordt een pink genoemd. Alle pinken krijgen een oranje sensor in hun oor. Hierdoor kunnen de boeren ze in de gaten houden en krijgen zij een signaal als er iets aan de hand is. Op een leeftijd van 13 tot 15 maanden zijn zij klaar voor het moederschap en worden zij bevrucht. Uiteindelijk verlaten zij de jongeveestal en verhuizen zij naar de transitiestal waar het ze voor het eerst moeder gaan worden.
Robotmelken op Den Eelder
Op Den Eelder zijn tien melkrobots, de koeien mogen zelf bepalen wanneer zij gemolken willen worden. Alle koeien hebben een unieke halsband om, de robot kan zo zien welke koe gemolken wordt en hoeveel melk zij geven.
Als eerste worden de uiers van de koeien schoon geborsteld, de robot gaat automatisch op zoek naar de uiers van de koe waarna de zuignappen zich hieraan hechten. Wanneer de koe uitgemolken is, worden de uiers bespoten met een desinfecterende spray en verlaat de koe de robot.
De koeien worden ongeveer drie keer per dag gemolken, de dames gaan graag naar de robot om de druk op hun uiers te verlichten. In de machine krijgen de koeien gelijk lekkere brokjes.
Voer voor onze dames
Het hoofdcomponent van het voer is gras, dit gras maaien we zelf en dekken we af onder kuilplastic. Op deze manier kunnen wij ervoor zorgen dat het gras in de winter geconserveerd blijft. Het gras wat wij gebruiken is maximaal een jaar oud, het is belangrijk gras niet lang te laten liggen want gras verliest over een lange periode zijn voedingsstoffen.
Het volgende ruwvoercomponent is maïs. Voordat wij de maïspitten aan de koeien geven mogen deze niet volledig intact zijn, een koe kan alleen mais verteren en er stoffen uit opnemen wanneer de pit verwerkt is. Als een koe een hele maïspit eet is dit niet erg, maar deze pit komt er weer in zijn geheel uit. Daarnaast is perspulp een component wat wij verwerken, dit is een restproduct van de suikerbietenindustrie. Hetzelfde geld voor sojaschroot, dit verwerken wij ook in de voeding en is ook een restproduct van de sojateelt. Als laatste is gerst een belangrijk component in de voeding van de koeien.
Mestverginstingsinstallatie
De verse mest wordt in de stal afgeschoven naar een put, van deze put gaat het naar de mestvergister. In de mestvergister wordt de mest verwarmd naar 40˚C, het idee daarachter is om de pens van de koe na te bootsen. Het gas wat daar bij vrij komt wordt een motor op gestookt en elektriciteit van gemaakt. Er staat een kachel op het gas wat overblijft, daar wordt 160˚C stoomwater van gemaakt en die warmte wordt naar de zuivelmakerij gebracht voor bijvoorbeeld het pasteuriseren van de melk. Hierdoor hoeven wij geen fossiele brandstoffen te gebruiken en zijn wij zelfvoorzienend.
Wanneer alle gassen uit de mest zijn wordt het gescheiden in een dunne en dikke fractie. Hieruit wordt dan uiteindelijk compost gemaakt wat weer gebruikt kan worden in bijvoorbeeld jouw eigen tuin.
Mestvergister
Beddingmaster
Ontmoet onze boeren! Zij laten in onderstaande video zien wie ze zijn en welke verantwoordelijkheden zij hebben.
Boerenweetjes
- Kalfjes drinken geen karnemelk. Wat ze wel krijgen is volle moedermelk die een klein beetje is aangezuurd.
- Koeien kunnen de grond vertrappen als zij te vroeg in het seizoen naar buiten gaan. Dit komt doordat Den Eelder op zware rivierklei ligt.
- Een koe drinkt op een dag tussen de 100 en 150 liter water.
- Per dag worden er ongeveer 2 kalfjes geboren.